Een zomervakantie naar Puglia mag dan hoog op het vakantieverlanglijstje van iedere Italiëliefhebber staan, ook een tripje naar het zuiden met de Kerst mag niet ontbreken op je bucketlist. Wat dacht je van prachtig versierde dorpspleinen, een typisch Pugliees kerstmaal en zelfs een levende kerststal? Wij geven je de beste tips voor een onvervalste Pugliese kerst!
Het is misschien niet de allereerste kerstbestemming waar je aan denkt, maar in Puglia is er vanalles en nog wat te beleven tijdens de laatste maand van het jaar. Pugliesi nemen de decembermaand heel serieus: niet alleen proberen ze zichzelf elk jaar weer te overtreffen met een uitgebreid Kerstdiner, maar ook aan lichtjes, kerststalletjes en andere versieringen wordt gedacht. Zo vind je in bijna elk dorp wel een presepe (kerststal) en zijn er door heel Puglia kerstmarkten waar typische lekkernijen en ambachtelijke producten worden verkocht.
Kerst op tafel
Hoewel Pugliesi veel aandacht besteden aan het versieren van hun huizen en steden, is wat er op tafel komt tijdens de Kerstdagen – hoe kan het ook anders – nóg belangrijker. De eetgewoonten verschillen per regio: zo is Kerstavond op het platteland vaak wat bescheidener dan aan de kustgebieden. In het midden van Puglia worden op de dag voor kerst bijvoorbeeld de beroemde orecchiette con lecime di rapa gegeten, als tweede gang vaak kabeljauw en dan nog iets zoets na. Op Kerstavond komen er vervolgens gevulde focacce, panzerotti (een soort pasteitjes gevuld met bijvoorbeeld mozzarella en tomaat) en pettole (kleine bolletjes gebakken pasta gevuld met groenten, kaas of vis) op tafel. In de kustgebieden wordt op de dag voor kerst juist vaak vis gegeten: cavatelli coi frutti di mare zijn een beroemd pastagerecht, maar ook rauwe vis, oesters, mosselen en kabeljauw staan vaak op het menu. Op Eerste Kerstdag is het in heel Puglia de traditie om als eerste gang lasagne te eten en als tweede gerecht gebraden lamsvlees, maar ook gehaktbrood en turcinieddhi (rolletjes gemaakt van het orgaanvlees van het lam of de geit) zijn traditionele kerstgerechten.
Omdat de Pugliesi tijdens Kerst vaak bijna zonder pauze aan een gedekte tafel zitten, worden er allerlei spelletjes gespeeld om het gezelschap zoet te houden tussen de gangen door: tombola bijvoorbeeld (Italiaanse bingo), waarbij de vader van het gezin vaak de rol van tombolone (degene die de nummertjes uit een zak of bak haalt en omroept) inneemt en de kinderen vaak ook kleine prijsjes kunnen winnen. Maar ook allerlei kaartspellen met Napolitaanse kaarten (de Zuid-Italiaanse equivalent van ons Franse kaartspel) en Mercante in Fiera (een simpel kaartspel met plaatjes) zijn populair.
Presepi: Italiaanse kerststalletjes
Pugliesi zijn gek op kerstversieringen, een traditie die al generaties lang wordt doorgegeven. Traditioneel gezien zijn deze versieringen gemaakt van terracotta, papier-maché en hout en worden ze overal opgehangen en neergezet: in kerken, op balkons, in etalages, langs de straten. De beroemdste kerstversieringen zijn misschien wel de presepi, of kerststalletjes, waarmee het geboorteverhaal van Jezus uitgebeeld wordt. Geheel volgens de traditie wordt het kindje Jezus pas op Eerste Kerstdag in de kribbe gelegd. De presepi kunnen in grootte variëren van piepklein tot levensgroot en naast de stal met poppen van Jozef, Maria, de Drie Wijzen uit het Oosten, de os en de ezel, worden er soms ook hele dorpen met ambachtslieden, wegen, meren en weiden om de stal heen gebouwd. In veel kleine dorpjes wordt zelfs het dorpscentrum zelf in miniatuur nagebouwd en wordt de stal met Maria en Jozef in het midden gezet. De oudste en bekendste presepi zijn die in Lecce (in Piazza Duomo) en in Galatina (in de kerk van Santa Caterina), maar ook die in de kathedraal van Altamura, vervaardigd door beeldhouwer Persio Altobello, is zeer de moeite waard.
Wie fan is van de sfeervolle presepi, mag ook zeker de presepi viventi (levende kerststallen) niet missen: levensgrote voorstellingen waarin echte mensen de rollen van Maria, Jozef, Jezus en de Wijzen. In Altamura vind je bijvoorbeeld de Presepe Vivente Fortis Murgia op de binnenplaats van het Convento dei Cappuccini (15, 22 en 29 december). Ook in het historische centrum van het dorp Casamassima vind je een levende kerststal (28 en 29 december).
Kerstmarkten
Duitsland is natuurlijk beroemd geworden om zijn kerstmarkten, maar ook de Pugliesi kunnen er wat van: veel dorpen hebben hun eigen versie, klein of groot. In Brindisi vind je bijvoorbeeld een gezellige markt met houten huisjes op Corso Umberto en Piazza della Vittoria die gevuld zijn met allerlei lekkernijen en handgemaakte accessoires. Je kunt er ook muziek- en cultuurworkshops volgen. Op de kermis van Foggia is van 6 tot en met 26 december zelfs een compleet ‘Villaggio di Natale’ ingericht: 1500 vierkante meter aan kerstkraampjes, evenementen, attracties en shows. Er is zelfs een schaatsbaan, een kersttreintje, een kerstcircus voor de kleintjes en allerlei speeltoestellen voor kinderen – naast natuurlijk een markt vol kerstcadeaus. Liever een iets authentiekere kerstmarkt? In Alberobello vinden weer de ‘Mercatini di Natale tra i trulli’ plaats: tussen de trulli kun je luisteren naar kerstliedjes, genieten van gastronomische hoogstandjes en bij de marktkraampjes typische, ambachtelijke producten die het dorp beroemd hebben gemaakt ontdekken. Ook Locorotondo wordt in kerstsfeer gehuld: het hele centrum zal in het rood en groen versierd worden en ook hier vind je een gezellige kerstmarkt. Tot slot is ook het centrum van Lecce adembenemend sfeervol tijdens de feestdagen en dat zie je het allerbeste vanuit het reuzenrad dat speciaal voor de kerst is neergezet. Een markt die je in Lecce niet mag missen is de ‘Fiera dei Pupi’ en de ‘Fiera dei burattinide’ (de poppenmarkt en de marionettenmarkt) waar ambachtslieden hun typische, handgemaakte kerststallen met figuren, (marionetten)poppen en decoraties verkopen.